Makiełki, strucla , kutia, śliszki –w każdym regionie Polski mak występuje w składzie choćby jednego wigilijnego dania.Niegdyś uważany był za magiczną roślinę, która łączy świat doczesny z zaświatami. Dziś kojarzy się z wyjątkowymi smakami, na które czekamy cały rok.
Dawniej kolacja wigilijna pełniła rolę wieczerzy zadusznej, a mak z racji swoich właściwości miał pomagać w nawiązaniu kontaktu z duszami przodków. Symbolizował płodność i dostatek,lecz także sen i śmierć. Wiele tradycyjnych potraw, w których główną rolę odgrywa mak przetrwało do dziś, a receptury niektórych trafiły na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Kutia, potrawa przygotowywana na bazie maku pochodzi z Kresów. Według tamtejszych wierzeń Matka Boska jadła ją w dniu narodzin Jezusa. Dawniej porcję potrawy pozostawiano przez całe święta w wyznaczonym miejscu, aby częstowały się nią dusze zmarłych. Kutia miała ułatwić pojednanie z Bogiem oraz zmarłymi.
Makówki w Wigilię danie to podaje się na Śląsku. Wierzono, że spożycie potrawy zapewnia trwałość rodziny, gwarantuje, że się nie rozjedzie. W 2006 roku makówki zwane też makiełkami zostały wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych województwa śląskiego w kategorii:Gotowe dania i potrawy. Podstawowym składnikiem potrawy jest słodki mak,tworzą ją też czerstwe bułki oraz bakalie.
Strucla z makiem do dziś króluje na świątecznych stołach i choć jest dostępna przez cały rok, to w Święta Bożego Narodzenia, jest szczególnie wykwintna i bogata w bakalie. W Polsce wypiek ten ma bogatą tradycję. W 1681 roku piekarz króla Jana III Sobieskiego upiekł okazałą struclę z wizerunkiem królowej Marysieńki. Został za to sowicie nagrodzony przez króla, któremu słodkie dzieło bardzo się spodobało. Szczodry piekarz dar władcy w całości przekazał biednym. Z okazjirocznicy elekcji struclą obdarowano także króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Według kronikarzy była takduża i ciężka, że niosło ją dziewięcioro dzieci piekarza.
Śliszki wigilijne to bułeczki z nadzieniem makowym, posypane startym piernikiem. Zostały wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych w 2007 r. w woj. opolskim w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze. Śliszki podawano także w Sylwestra i na Nowy Rok. Upieczone na Święta Bożego Narodzenia bułeczki z nadzieniem makowym na Sylwestra były czerstwe i często już suche, dlatego moczyło się je w mleku i podawało jako śliszki: „(…) Na kolację matka zostawiała z wigilii „śliszki” tj. bułki z makiem bez posypki na górze. Wobec tego, że śliszki wyszły w Nowy Rok moczyła je w mleku i posypywała piernikiem „(Archiwum Instytutu Śląskiego w Opolu).
Zupa makowa jest mniej popularnym daniem wigilijnym, lecz ma swoich amatorów.Najlepiej przyrządzają ją na Suwalszczyźnie, przyszła do Polski od sąsiada, z Litwy gdzie króluje na wigilijnym stole. Wykonywana jest z ucieranego maku z cukrem lub miodem, czasem podawana z pęczakiem.
Dziś nie wierzymy w magiczne właściwości maku, wiemy jednak, że warto go jeść dla zdrowia. Zawiera wiele cennych witamin : B3, D, A, C. W ziarenkach maku znajduje się dużo wapnia, magnezu i błonnika. Osoby na diecie powinny jednak wiedzieć, że 100g maku to prawie 500 kcal.
